Áp dụng trí tuệ nhân tạo AI trong tái chế chất thải điện tử

Để bảo vệ môi trường sống, mọi người cần phải chung tay tìm ra các giải pháp hiệu quả để xử lý các loại rác thải ngày càng tăng lên trong cuộc sống hiện đại. Trong đó, chất thải điện tử là một trong những loại rác thải đang gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe con người và môi trường. 

Tuy nhiên, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) đã mở ra một cánh cửa mới cho việc xử lý rác thải điện tử, giúp cho quá trình phân loại và tái chế trở nên nhanh chóng, chính xác hơn. 

Trong bối cảnh đó, triển lãm WRV Expo 2023 – triển lãm quốc tế về công nghệ xử lý rác thải và tái chế tại Việt Nam, sẽ là nơi tập trung các giải pháp ứng dụng trí tuệ nhân tạo để giải quyết các tác hại của rác thải điện tử đang gây ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.

1. Rác thải điện tử là gì?

1.1. Khái niệm

Rác thải điện tử (e-waste) là tất cả các sản phẩm điện tử đã qua sử dụng, bị hỏng hoặc bị thay thế bởi sản phẩm mới. Những sản phẩm này có thể là các thiết bị điện tử gia dụng như tivi, máy tính, điện thoại di động, máy tính bảng, đèn LED và các thiết bị điện tử công nghiệp như tủ điện, máy nén khí, máy lạnh và nhiều sản phẩm điện tử khác. 

Chất thải điện tử có chứa nhiều chất độc hại như chì, thủy ngân, cadmium, beryllium, phthalates và các kim loại nặng khác. Việc xử lý và tái chế rác thải điện tử đang là một vấn đề quan trọng, đặc biệt là vì tác hại của nó đến môi trường và sức khỏe con người.

1.2. Thực trạng rác thải điện tử hiện nay

Hiện nay, chất thải điện tử đang trở thành một trong những vấn đề môi trường cấp bách nhất toàn cầu. Theo dữ liệu của Liên Hợp Quốc, sản lượng chất thải điện tử toàn cầu dự kiến tăng từ 52,2 triệu tấn năm 2020 lên 74,7 triệu tấn vào năm 2030. 

Tuy nhiên, chỉ có khoảng 20% số lượng rác thải được thu gom và xử lý đúng cách, trong khi phần còn lại thường được xử lý bằng cách đổ ra đường phố, chôn lấp hoặc đốt cháy, gây ra tác hại nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe con người.

Đặc biệt, nhiều loại rác chứa các hóa chất độc hại như thủy ngân, chì, amiang, PCB, có thể gây ô nhiễm môi trường và gây hại đến sức khỏe nếu không được xử lý đúng cách. 

Trong khi đó, Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng về lượng rác nhanh nhất khu vực Đông Nam Á, với số lượng rác tăng gấp đôi trong khoảng thời gian từ năm 2010 đến 2015. Việt Nam đang đứng trước một thách thức lớn trong việc quản lý và xử lý rác thải để bảo vệ môi trường và sức khỏe con người.

1.3. Nguyên nhân dẫn đến rác thải điện tử

Rác thải điện tử được sinh ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

• Tốc độ phát triển công nghệ: Công nghệ đang phát triển với tốc độ chóng mặt, và đồng thời người tiêu dùng đang có xu hướng thay đổi và nâng cấp các thiết bị điện tử của họ với tần suất ngày càng cao. Điều này dẫn đến việc tạo ra một lượng lớn rác thải điện tử.
• Thời hạn sử dụng ngắn: Đa số thiết bị điện tử có thời hạn sử dụng ngắn, nên người dùng thường phải thay thế chúng bằng các thiết bị mới để đáp ứng nhu cầu sử dụng của mình. Sản phẩm cũ sau đó được vứt bỏ hoặc bán cho các tổ chức tái chế, tuy nhiên, không phải tất cả các thiết bị này đều được tái chế.
• Không có chính sách tái chế hiệu quả: Việc tái chế rác thải điện tử đòi hỏi quá trình phức tạp và đắt đỏ, và không phải tất cả các quốc gia đều có chính sách tái chế hiệu quả để giải quyết vấn đề này. Nhiều nước vẫn còn thiếu các quy định rõ ràng và hệ thống hỗ trợ để tái chế rác thải.
• Sự phát triển của thị trường đen: Chất thải điện tử cũng trở thành một nguồn thu nhập lớn với những người thu mua các thiết bị điện tử cũ để tách các linh kiện có giá trị và bán lại trên thị trường đen. Điều này gây ra một loạt các vấn đề môi trường, như sự thải ra không đúng cách và ô nhiễm môi trường.

Các nguyên nhân dẫn đến rác thải là đa dạng, bao gồm sự phát triển của công nghệ, thời hạn sử dụng ngắn, chính sách tái chế chưa hiệu quả và sự phát triển của thị trường đen.

2. Ứng dụng của AI trong phân loại rác thải

Trong xu thế 4.0, trí tuệ nhân tạo (AI) đang được áp dụng trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống, trong đó có việc xử lý rác thải điện tử. Việc phân loại rác là công đoạn quan trọng trong quá trình tái chế và tái sử dụng các linh kiện và vật liệu quý giá bên trong chúng, giúp giảm thiểu sự lãng phí tài nguyên và đồng thời bảo vệ môi trường khỏi các chất độc hại. Tuy nhiên, phân loại rác đòi hỏi sự chính xác và chuyên môn, cần phải được thực hiện bằng các phương pháp khoa học, nhờ đó trí tuệ nhân tạo đã được áp dụng để giải quyết vấn đề này.

Cụ thể, AI được áp dụng trong phân loại rác thải bằng cách sử dụng các mô hình học máy (machine learning) để nhận diện và phân loại các sản phẩm điện tử thành các nhóm tương ứng với chức năng và loại vật liệu.

 Nhờ đó, quá trình phân loại trở nên nhanh chóng và chính xác hơn so với phương pháp truyền thống. Các mô hình học máy này được đào tạo từ các dữ liệu về hình ảnh sản phẩm điện tử, thông qua đó, AI có thể phân loại được các sản phẩm điện tử dựa trên hình dạng, kích thước, màu sắc và các đặc tính khác.

Điều đáng chú ý là, để áp dụng AI trong phân loại rác thải cần có sự hợp tác giữa các đối tác từ các tổ chức, doanh nghiệp, chính phủ và các tổ chức xã hội. Các tổ chức này cần cung cấp dữ liệu về rác, đảm bảo tính chính xác và đầy đủ của dữ liệu, từ đó tạo nền tảng cho việc phát triển các mô hình học máy. 

Ngoài ra, việc phân loại rác không chỉ đòi hỏi sự ứng dụng của trí tuệ nhân tạo, mà còn phụ thuộc vào nguồn nhân lực chuyên môn, các kỹ thuật viên và công nhân có kỹ năng phân loại.

Với khả năng phát hiện và phân loại chính xác các loại rác thải, AI sẽ giúp tăng cường hiệu quả của quá trình tái chế và xử lý rác. Điều này giúp giảm thiểu tác hại của rác thải điện tử đối với môi trường và sức khỏe con người. Hơn nữa, ứng dụng AI cũng giúp giảm chi phí và thời gian xử lý rác đồng thời tăng cường tính linh hoạt và độ chính xác của quá trình phân loại.

Tuy nhiên, việc áp dụng công nghệ AI trong phân loại rác cần đòi hỏi sự đầu tư và nâng cao năng lực của các đơn vị xử lý rác thải. Bên cạnh đó, cần có quy định pháp lý rõ ràng và hệ thống hạ tầng hỗ trợ phù hợp để đảm bảo sự hiệu quả và bảo mật trong việc ứng dụng công nghệ AI trong phân loại rác.

3. Tổng kết

Tái chế rác thải điện tử là một trong những giải pháp quan trọng để giảm thiểu tác động của chúng đến môi trường. Áp dụng trí tuệ nhân tạo trong việc phân loại rác thải điện tử có thể tăng tính hiệu quả và độ chính xác trong quá trình tái chế và xử lý.

Trong khuôn khổ của triển lãm Waste and Recycling Vietnam (WRV) 2024, chúng ta có thể tìm hiểu thêm về các công nghệ tái chế mới nhất và các sản phẩm được tạo ra từ quá trình tái chế chất thải điện tử. Triển lãm Waste and Recycling Vietnam 2024 do RX Tradex tổ chức cũng là nơi để các nhà sản xuất và nhà cung cấp có thể trưng bày và giới thiệu các giải pháp tái chế tiên tiến và các sản phẩm được tạo ra từ chúng.

Với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và các công nghệ mới, hy vọng trong tương lai có thể xử lý chất thải điện tử một cách hiệu quả và bảo vệ môi trường tốt hơn.