Thách thức pháp lý trong ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam đã có sự phát triển đáng kể, mở ra nhiều tiềm năng và cơ hội. Tuy nhiên, mặc dù có sự phát triển tích cực, nhiều doanh nghiệp vẫn đang phải loay hoay và gặp nhiều trục trặc ở vấn đề pháp lý trong ngành, gây nên những trở ngại tới sự phát triển và thu hút nguồn vốn đầu tư từ nước ngoài. Trong bài viết dưới đây, RX Tradex sẽ đi sâu về các vấn đề pháp lý mà các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất, đặc biệt trong ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô đang phải đối mặt.

1. Tổng quan về ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô tại Việt Nam hiện nay

Báo cáo từ Bộ Công Thương cho biết, hiện có hơn 300 doanh nghiệp liên quan đến ngành sản xuất ô tô trên toàn quốc. Trong số này, có 214 doanh nghiệp chuyên sản xuất linh kiện và phụ tùng ô tô, 45 doanh nghiệp sản xuất khung gầm, thân xe và thùng xe, cùng khoảng 40 doanh nghiệp lắp ráp ô tô.

Theo dự báo, nhu cầu về ô tô tại Việt Nam vào năm 2025 ước tính dao động từ 800.000 đến 900.000 xe, và đến năm 2030, dự kiến sẽ đạt từ 1,5 triệu đến 1,8 triệu xe. Điều này cho thấy tiềm năng phát triển của ngành công nghiệp ô tô trong nước rất lớn. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt vẫn phụ thuộc nặng nề vào việc nhập khẩu linh kiện sản xuất ô tô từ các quốc gia khác do các chính sách không thuận lợi và hỗ trợ chưa đầy đủ cho các doanh nghiệp trong nước.

Mặc dù đã có các chính sách và cơ chế cho ngành công nghiệp nói chung và ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô nói riêng, nhưng chúng vẫn chưa được tối ưu hóa và thực thi hiệu quả. Một trong những văn bản pháp luật có ảnh hưởng mạnh mẽ đến ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam là Nghị định số 111/2015/NĐ-CP về phát triển công nghiệp hỗ trợ. Tuy nhiên, sau hơn 8 năm, việc thực thi Nghị định 111 đã phát sinh nhiều vấn đề bất cập, gây khó khăn cho hoạt động của các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

2. Những thách thức pháp lý ngành công nghiệp ô tô đang gặp phải

2.1. Không rõ ràng về quy định và tiêu chí đầu tư:

Trong Nghị định số 111/2015/NĐ-CP, vấn đề về “dự án đầu tư mới” chưa được quy định rõ ràng gây nên những tranh cãi về pháp lý đáng chú ý đối với ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô tại Việt Nam. Điều này tạo ra nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp trong việc hiểu và áp dụng các chính sách ưu đãi do Nhà nước ban hành.

Tại điều 11 của Nghị định 111/2015/NĐ-CP, việc xác định đối tượng được hưởng ưu đãi được liệt kê, trong đó bao gồm “Dự án sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ thuộc Danh mục sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ưu tiên phát triển”. Tuy nhiên, “dự án đầu tư mới” không được định nghĩa một cách cụ thể trong văn bản, dẫn đến sự mơ hồ và không rõ ràng trong việc áp dụng chính sách.

Trong thực tế, đa số các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô ở Việt Nam đều là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, có hạn chế về nguồn lực và khả năng đầu tư, thường không thể thực hiện một dự án mới hoàn toàn, mà thay vào đó, họ tập trung vào việc mở rộng và nâng cấp công suất của nhà máy hiện tại.

Do đó, việc không rõ ràng đối với “dự án đầu tư mới” đã tạo ra một sự không nhất quán trong việc áp dụng chính sách ưu đãi, gây trở ngại trong việc lan tỏa chính sách ưu đãi đến các doanh nghiệp trong ngành. Đồng thời, vấn đề này cũng làm mất đi cơ hội phát triển và thu hút đầu tư vào ngành từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

2.2. Quy định tiêu chí xác định dự án chưa cụ thể:

Vấn đề liên quan đến quy định về tiêu chí xác định dự án tăng năng lực sản xuất ít nhất 20% trong Nghị định 111/2015/NĐ-CP là một trong những điểm chưa được cụ thể hóa một cách đầy đủ và chi tiết.

Theo Nghị định 111, dự án được coi là đủ điều kiện để được hưởng các ưu đãi phải có khả năng tăng năng lực sản xuất ít nhất 20%. Tuy nhiên, quy định về tiêu chí này không được cụ thể, không đưa ra các chỉ tiêu rõ ràng để đánh giá năng lực sản xuất.

Việc xác định mức độ tăng năng lực sản xuất ít nhất 20% không chỉ đơn giản là so sánh sản lượng sản xuất trước và sau khi triển khai dự án, mà còn phải xem xét các yếu tố khác như công nghệ, quy trình sản xuất, năng suất lao động, hiệu suất sử dụng tài nguyên, và các yếu tố khác có ảnh hưởng đến năng lực sản xuất của doanh nghiệp.

Vấn đề này có thể làm mất đi tính công bằng và minh bạch trong việc áp dụng chính sách ưu đãi, gây ra sự không hài lòng và lo ngại từ phía các doanh nghiệp

2.3. Chính sách ưu đãi không tương xứng với yêu cầu của ngành:

Mặc dù ngành công nghiệp ô tô được xem là một trong những ngành ưu tiên để phát triển, nhưng chính sách ưu đãi hiện tại không phản ánh đúng yêu cầu và đặc thù của ngành dẫn đến sự thiếu hụt trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp trong ngành.

Trong khi ngành công nghiệp ô tô đòi hỏi đầu tư lớn và nhiều công nghệ cao, chính sách ưu đãi hiện nay thường không đáp ứng đủ các yêu cầu này. Cụ thể, các doanh nghiệp thường cần vốn lớn để đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ, cũng như để mở rộng sản xuất và nâng cao năng lực sản xuất. Tuy nhiên, chính sách ưu đãi hiện nay không cung cấp đủ nguồn lực tài chính và hỗ trợ cần thiết cho các doanh nghiệp trong việc thực hiện các dự án phát triển lớn này.

Ngoài ra, chính sách ưu đãi cũng không linh hoạt và không phản ánh đúng sự đa dạng và phức tạp của ngành công nghiệp ô tô. Các doanh nghiệp trong ngành có thể hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau như sản xuất xe hơi, sản xuất phụ tùng, phân phối và bảo dưỡng, và mỗi lĩnh vực này có các yêu cầu riêng về đầu tư và phát triển. Tuy nhiên, không phân biệt rõ ràng giữa các lĩnh vực này và không cung cấp các khoản hỗ trợ phù hợp với từng lĩnh vực cụ thể.

2.4. Thiếu hỗ trợ tài chính và tín dụng:

Hiện nay, các doanh nghiệp trong ngành ô tô thường đối mặt với nhu cầu vốn lớn để đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ mới, mở rộng sản xuất, cải thiện cơ sở hạ tầng, và nâng cao năng lực sản xuất. Tuy nhiên, việc tiếp cận nguồn vốn từ các nguồn tài chính truyền thống như ngân hàng thương mại thường gặp khó khăn đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, do yêu cầu về thế chấp tài sản và tài liệu tài chính phức tạp, cùng với lãi suất cao.

Vấn đề vay vốn từ Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) cũng không đảm bảo cho nhu cầu vốn của các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô. VDB thường tập trung cho vay các khoản đầu tư lớn của Nhà nước và các dự án quy mô lớn, trong khi phần lớn các doanh nghiệp trong ngành ô tô là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Do đó, các doanh nghiệp này thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn từ VDB.

Sự thiếu hụt nguồn vốn và tín dụng đối với các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp ô tô không chỉ ảnh hưởng đến khả năng đầu tư và mở rộng sản xuất, mà còn gây ra các vấn đề về cạnh tranh không lành mạnh, giảm sức cạnh tranh và sự phát triển bền vững của ngành. Để giải quyết vấn đề này, cần có các chính sách hỗ trợ tài chính và tín dụng phù hợp, linh hoạt hơn, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhằm thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam.

2.5. Phụ thuộc vào linh kiện và nguyên vật liệu nhập khẩu

Ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô tại Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với thách thức lớn về vấn đề phụ thuộc nhiều vào linh kiện và nguyên vật liệu nhập khẩu. Điều này gây ra nhiều rủi ro và chi phí cao cho các doanh nghiệp trong ngành, đặc biệt là khi phải đối mặt với biến động giá cả và tình trạng khan hiếm nguồn cung.

Chính sách pháp lý hiện tại chưa đủ mạnh để khuyến khích sản xuất và phát triển nguồn cung linh kiện và nguyên vật liệu trong nước. Mặc dù có những ưu đãi nhất định được cung cấp cho các doanh nghiệp trong ngành, nhưng việc đảm bảo nguồn cung ổn định và có chất lượng từ các nhà cung cấp trong nước vẫn còn là một vấn đề lớn.

Cụ thể, các quy định về hỗ trợ cho việc nghiên cứu, phát triển và sản xuất linh kiện và nguyên vật liệu trong nước vẫn còn hạn chế và không đủ hấp dẫn để thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Ngoài ra, quy trình hợp tác giữa các doanh nghiệp và cơ quan chức năng để phát triển nguồn cung trong nước cũng gặp phải nhiều khó khăn và rào cản pháp lý. Do đó, các doanh nghiệp trong ngành thường phải đối mặt với tình trạng phụ thuộc cao vào việc nhập khẩu linh kiện và nguyên vật liệu từ các quốc gia khác.

Cần có các chính sách pháp lý và cơ chế hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ phía chính phủ để khuyến khích sản xuất và phát triển nguồn cung linh kiện và nguyên vật liệu trong nước. Đồng thời, cần tạo điều kiện thuận lợi hơn cho sự hợp tác giữa các doanh nghiệp và cơ quan chức năng để tăng cường năng lực sản xuất và cạnh tranh của ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô tại Việt Nam.

3. Kết luận

Bài viết trên đây đã được RX Tradex đề cập đến các vấn đề về thách thức pháp lý trong ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô tại Việt Nam đang gặp phải. Mong rằng những thông tin này sẽ hữu ích cho các doanh nghiệp tìm ra những giải pháp phát triển mới cho ngành công nghiệp sản xuất nói chung và ngành hỗ trợ ô tô nói riêng.

Để xây dựng một cộng đồng doanh nghiệp trong ngành công nghiệp ô tô, phát triển và cạnh tranh trên thị trường quốc tế, quý doanh nghiệp có thể đăng ký tham gia sự kiện Triển lãm Vietnam Manufacturing Expo 2024. Đây là cơ hội quý báu để tiếp cận và tìm hiểu các giải pháp công nghệ và kỹ thuật mới, cũng như thảo luận về các vấn đề pháp lý và chính sách hỗ trợ. Tham gia sự kiện này sẽ giúp quý doanh nghiệp tạo ra môi trường hợp tác, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm, từ đó đẩy mạnh sự phát triển của ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam.